گپی با سیامک دل‌زنده، مدرس کلاس‌های «درآمدی بر تاریخ هنر ایران»
تاریخ هنر را چرخشی بخوانیم، نه خطی
آزاده یاشار
آنچه از مطالعه تاریخ هنر یا هر تاریخ دیگری به ما گفته اند، برداشتن گام های منظم و پشت سر هم بر اساس زمان رخ دادن وقایع است، درست مانند آنکه وقایع تاریخی دانه های تسبیحی هستند که دنبال هم ردیف شده اند، اما آیا می شود تاریخ یا آنچه که اینجا درباره آن صحبت می شود، تاریخ هنر را به روشی دیگر بررسی کرد؟ سیامک دل زنده ، فارغ التحصیل رشته‌های عکاسی و تاریخ هنر از دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه کنکوردیای کانادا، تلاش دارد تا خوانشی دیگر از تاریخ هنر را که خود آنرا رویکرد چرخشی می خواند، عملی کند. کلاس «درامدی بر تاریخ هنر ایران» چندمین جلسه از دوره جدید را در گالری آریا پشت سر گذاشته. برای آنکه بدانیم در این کلاس چه می‌گذرد، با آقای سیامک دل زنده، استاد کلاس، مصاحبه‌ای ترتیب دادیم.
سلام آقای دل زنده، در کلاس «درامدی بر تاریخ هنر ایران» چه خبر است؟
در این دوره سعی می‌کنیم پیرامون مفهومی به اسم تاریخ هنر ایران بحث کنیم با این هدف مهم که شرکت کنندگان در این کلاس کمی به این فکر کنند که اصولا موضوع تاریخ هنر چیست و چرا راحت نیست درباره موضوعی با عنوان تاریخ هنر ایران یا پرشین آرت یا ایرانین آرت درسی را ارائه دهیم. باید بدانیم محدوده بحث چیست؟ از کجا می‌توان شروع کرد و به کجا باید رفت و چطور مبانی تئوریک را تعین کرد.
مسیر این بررسی از کجا می‌گذرد؟
برای بررسی تاریخ هنر ایران در این کلاس مسیری خطی از مبدا به انتها طی نمی‌شود. در واقع روش این کلاس یک رویکرد چرخشی است. به عنوان مثال، برای بررسی یک کار هنری، از یک درگاه وارد میشویم مثلاً از دوره معاصر با چند مثال معاصر بررسی شروع می شود بعد با توجه به عناصر موجود بحث به سمت دوره قاجار می‌رود. از قاجار به فراخور بحث، شاید لازم باشد گریزی به دوره پهلوی بزنیم یا از دوره تیموری تا زمان معاصر بیاییم و باز به هنر زمان صفوی برگردیم. به این ترتیب، بحث‌های کلاس براساس موضوع مطرح می‌شود نه توالی دوره‌های تاریخی. به عنوان مثال، یک اثر هنری مربوط به ۵ سال پیش در کلاس آنالیز می‌شود. ضمن آنالیز، چیزی در این کار به دوره تیموری برمی گردد یا عنصری در یک کار هنری عیناً در دوره قاجار هم مطرح شده، پس بحث را به دوره قاجار باز می‌گردانیم و وارد فضای دیگری میشویم مسائل دیگر را میبینیم و در موردشان صحبت میکنیم. این تنها راهیست که میشود وارد یک منظومه بزرگ پیچیده چند لایه شد. دوره‌های تاریخی متوالی را تا بحال پژوهشگرانی لیست کرده و درباره آن توضیح داده‌اند، اما برای مولف بودن و نوآوری کردن باید بررسی تاریخ هنر ایران را به صورت رفت و برگشت در دوره‌های تاریخی گوناگون انجام داد.
می‌توان در نظر گرفت که یک تابلوی نقاشی تاریخ دارد و به بیان بهتر در یک دوره و زمینه مشخص تاریخی اجتماعی سیاسی به وجود آمده که معرف دوره‌ای است که می‌توان ریشه‌های آن را در دوره‌های دیگری دید، همین ریشه هاست که باید دیده شوند و مورد بررسی قرار گیرند. در این دوره شرکت کنندگان به فکر کردن و مطالعه تشویق می‌شوند.